Lezing door Peter Gray

Op 11 mei gaf Peter Gray* een lezing in Sudbury school De Kampanje in Amersfoort, getiteld “Mother nature’s pedagogy.

Hieronder volgt een beknopte samenvatting van zijn lezing:

Opvoeding en onderwijs bij jagers/verzamelaarsvolkeren.

Opvoeding is zo oud als de menselijke soort, maar onderwijs is een vrij recent gegeven. Het onderwijs zoals we het kennen werkt volgens methodes die onze natuurlijke manier van leren onderdrukken.

Om toe te lichten waar onze menselijke natuur z’n oorsprong vindt, schetst hij eerst wat meer over het leven van de jagers/verzamelaars. Tijdens z’n onderzoek naar hoe deze stammen leefden, las Gray talloze antropologische studies, bevroeg antropologen en voerde zelf ook een kleinschalig onderzoek uit. 100000 jaren heeft de mens op aarde geleefd als jager/verzamelaar, tot we zo’n 10000 jaar overstapten op sedentaire levensvormen waarin landbouw en veeteelt centraal stonden.

Vandaag vinden we wereldwijd nog diverse volkeren die leven zoals

de jagers/verzamelaars van weleer. Ondanks de grote verscheidenheid in gebruiken, bemerken antropologen ook grote culturele overeenkomsten in waarden bij deze diverse volkeren:

Individuele vrijheid: Ze vertellen elkaar niet wat te doen. Ook kinderen wordt niets “opgelegd” of op autoritaire wijze bevolen.

Delen: Alles wordt gedeeld. Niemand heeft meer dan een ander. Ook met naburige groepen wordt er in tijden van nood gedeeld.

Vredevol: Mensen zijn mensen, met hun menselijke kantjes en hun emoties. Maar in essentie zijn mensen niet agressief ingesteld.

Geen competitie, maar coöperatie. Zelfs in spel is er geen sprake van je bewijzen t.o.v. anderen.

Uit dit onderzoek trekt Peter Gray een aantal conclusies in verband met ontwikkeling en opvoeding van kinderen:

Kinderen moeten enorm veel leren als ze opgroeien in een jagers/verzamelaarsstam, maar dit leren doet op geen enkele manier aan formeel onderwijs denken. Het gaat in deze gemeenschappen meer bepaald om vaardigheden zoals jagen, voedsel zoeken, instrumenten maken, spoorzoeken, het weer voorspellen, koken, verbaal argumenteren.

Er heerst een opmerkelijk vertrouwen en berusting in de capaciteit en het oordeel van kinderen. Ouders oordelen niet over de noden van de kinderen. Ze hebben weinig kinderen per gezin en kinderen krijgen veel aandacht. Ieder persoon, ook elk kind, heeft z’n eigen wil die op dezelfde manier door anderen wordt gerespecteerd. Er zijn geen beloningen en er is geen dwang. Er is ook geen manipulatie. Ook opvallend is de minimale inmenging van ouderen in de activiteiten van kinderen.

Men veronderstelt dat kinderen weten wat ze doen en wat ze nodig hebben. Kinderen huilen weinig, en tot aan de puberteit worden ze zelden of nooit ter verantwoording geroepen.

Kinderen leren door middel van spel en onderzoek, door hen zelf geïnitieerd en gekozen. Ze krijgen onbeperkt veel tijd en ruimte om te spelen.

Bij de volwassenen merkte Gray opmerkelijk veel geduld en aanvaarding t.a.v. kinderen. Kinderen krijgen hulp, en er wordt materiaal gemaakt waarmee ze bijvoorbeeld kunnen leren boogschieten. Kinderen worden niet verondersteld te werken,  wat wel het geval was in latere landbouwsamenlevingen. Ze voeren wel kleinere taken uit. Pas vanaf 14 a 16 jaar gaan ze mee aan de slag als volwassene en wordt er van hen dezelfde verantwoordelijkheid verwacht.

Kinderen willen opgroeien tot “succesvolle” volwassenen en leren zichzelf hoe ze dat doel kunnen bereiken.

Sudbury Onderwijs

Maar we leven vandaag in onze moderne westerse maatschappij, waar maar weinig overblijft van de traditionele levenswijzen van jagers/verzamelaars. We willen dat onze kinderen kunnen leren wat in onze cultuur belangrijk is.

Onderzoek op Sudbury Valley school naar de werkwijze en de organisatie van de school en naar de verdere levensloop van de afgestudeerden van die school, brachten Peter Gray tot de conclusie dat onze natuurlijke en aangeboren vorm van leren ook vandaag perfect mogelijk is. Op Sudbury Valley gebeurt dat als volgt:

De school wordt democratisch bestuurd, door alle leden, ook studenten. De school biedt een kader voor zelfstudie en zelfsturend leren. De staf bemoeit zich niet met activiteiten van studenten (tenzij die activiteiten tegen de regels of de wet indruisen.)

Studenten doen basiskennis op door middel van vrij spel en onderzoek.

Ze ontwikkelen specifieke interesses, passies en vaardigheden die uitmonden in diverse loopbanen. Onderzoekt toont aan dat Sudbury-afgestudeerden het goed doen in hun latere leven.

De school creëert basiscondities die de zelfontwikkeling van kinderen optimaliseren. Het schoolsysteem gaat uit van de verwachting en de realiteit dat onderwijs de verantwoordelijkheid is van kinderen zelf.

De kinderen krijgen onbeperkte vrijheid om te spelen, te onderzoeken en hun eigen interesses te volgen.

Op die manier worden ze rechtstreeks blootgesteld aan aan de waarden, de vaardigheden en de traditionele kennis van onze cultuur.

Ze worden voortdurend omringd door zorgende volwassenen die hen steunen, maar nooit be- of veroordelen.

Er heerst vrije interactie tussen kinderen en volwassenen van diverse leeftijden.

Conlusies

De omstandigheden waarbinnen kinderen kunnen en mogen leren, zoals hierboven opgesomd, zijn totaal tegengesteld aan de omstandigheden die gangbaar zijn in reguliere scholen.

Tijdens zijn leven heeft Peter Gray als psycholoog, de onophoudelijke aantasting vastgesteld van de vrijheid van kinderen. Die aantasting van hun vrijheid koppelt hij aan de enorme toename van zwaarlijvigheid, angststoornissen, gedragsproblemen, depressie en zelfmoord bij kinderen en jongeren. “We hebben het leven van kinderen getransformeerd van wat biologisch aannemelijk is naar een kunstmatige fysieke en mentale pathologie.”

*Peter Gray is onderzoeksprofessor aan de afdeling psychologie van de universiteit van Boston en schreef het boek ‘Psychology’ , een introductie tot de psychologie, een werk dat wereldwijd veelvuldig werd en wordt gebruikt aan allerhande universiteiten en hogescholen. Gray was in Nederland op uitnodiging van studenten van de Universiteit van  Leiden.

Peter Gray heeft ook een master in de biologie op zak en doet en deed heel wat onderzoek naar spel en menselijk gedrag bij kinderen, vaak vanuit een antropologische invalshoek. Op zijn blog 'Freedom to Learn' kan je meer artikels lezen.

Peters Gray’s zoon startte als student in de Sudbury Valley school toen hij 14 jaar was. Peter was als ouder geïntrigeerd, maar ook wel wat bezorgd, over de totaal andere aanpak van de school. Vanuit die nieuwsgierigheid ging hij onderzoek doen naar de afgestudeerden van de school. Hij vond in de aanpak van de school een belangrijke en duidelijke link naar hoe kinderen leren bij jagers/verzamelaarsstammen.

---