School zonder examens

Volgens de gemiddelde tiener moet het een van de meest sadistische uitvindingen uit de geschiedenis zijn: examens. Vooral die aan het eind van het schooljaar, net wanneer de zomer zich aankondigt, wanneer de zon iedereen richting strand, terras, park en tuin jaagt en tieners hun gierende hormonen voelen opspelen.

Gezucht, gezweet, korte nachten, bezorgde ouders die op kousenvoeten door het huis sluipen met schotels vol lekkers en krachtvoer. U kent het wel, is het niet uit eigen ervaring, dan op z’n minst van horen zeggen.

Toch bestaat het: leren zonder examens. Onmogelijk, zegt u?

Laat ons even uitleggen waarom onze school, en heel wat andere vergelijkbare scholen, geen examens organiseert en ze zelfs overbodig vindt.

Eerst en vooral een weetje, gewoon voor de volledigheid:

Niets of niemand verplicht een school om examens af te nemen. Scholen moeten enkel aan de doorlichting kunnen aantonen dat de leerlingen worden geëvalueerd binnen het kader van hun eindtermen. Hoe ze dat doen behoort tot de pedagogische vrijheid van de school.

Laten we er eens van uitgaan dat er andere, prettiger, motivender en zelfs doeltreffender methodes bestaan om het leerproces van een kind of jongere te evalueren. Wie naar kinderen kijkt en intens en oprecht met hen in interactie gaat, die ziet welke ontwikkeling ze doormaken. Als je kind op een dag in de buurtwinkel een handvol snoepjes krijgt en ze exact weet te tellen, dan weet je dat je kind kan tellen. Als je tienerzoon zijn zakgeld natelt en meteen weer uitgeeft, dan betekent dat dat hij kan tellen. Je tienerdochter kan enkel chatten of sms’en met haar vriendinnen als ze kan lezen en schrijven.

Wie jongeren de kans geeft zelfredzaam te worden, die ziet dat ze deze zelfredzaamheid gebruiken om bepaalde doelen na te streven.

Laten we er ook maar eens van uitgaan dat leren niet per se synomiem is voor kennis opslaan en reproduceren op een verplicht moment en op een verplichte manier. Dat leren veel meer is en moet zijn dan studeren en cijfers halen. Leren doen we niet enkel op de schoolbanken. Zou het niet tragisch zijn als we na onze schooltijd niets meer bijleerden? Op geen enkel ander moment in het leven leert een kind zo veel en zo snel dan tijdens de baby- en peuterfase, lang voor hij of zij naar school gaat.

Dus als leren niet gelijk staat aan studeren en reproduceren, zijn er dan niet veel geschikter manieren om te weten wat een kind kan en (nog) niet kan en wat het nodig heeft om die vaardigheden te ontwikkelen die essentieel zijn voor zijn of haar functioneren in de samenleving?

Hoe doen we dat op een Sudbury School?

Hier leer je vanuit je eigen motivatie werken en staat je verantwoordelijkheidsgevoel centraal. Motivatie en verantwoordelijkheidszin helpen je alles leren wat je nodig hebt om te functioneren in de samenleving en om het doel te bereiken dat je wilt nastreven. Kennis en vaardigheden pik je vanzelf op, spelenderwijs, door te praten en te luisteren en vrij in interactie te gaan met mensen van diverse leeftijden en met diverse achtergronden, door om je heen te kijken en vrij en ongedwongen je nieuwsgierigheid achterna te gaan.

De school biedt kinderen en jongeren een boeiend kader waarbinnen ze zelfredzaam kunnen worden en focust niet op testen of scores in bepaalde vakken. Vanuit een dergelijke visie zijn examens en toetsen dus compleet overbodige instrumenten.

Wie twijfelt aan het realistische karakter van een examenvrij leerproces, die nodig ik uit om even naar onze verre noorderburen, de Finnen, te kijken.

Het gedoodverfde en vaak bewierookte Finse onderwijsmodel wordt doorgaans beschouwd als modern en vernieuwend. De Finse leerlingen doen het opmerkelijk goed in alle Pisa-lijsten (rangschikking van landen en hun respectievelijke prestaties op onderwijsgebied). Toch vind je in Finse scholen geen puntenklassement, geen schoolinspectie, geen individuele testen of toetsen. Een Finse scholier legt z’n allereerste natonale test af wanneer hij of zij de midddelbare school verlaat op achttienjarige leeftijd. De overheid voert wel op regelmatige basis blinde testen uit bij willekeurige scholieren, maar deze testresultaten zijn enkel voor intern gebruik en de resultaten worden niet openbaar gemaakt.

Het kan dus duidelijk wel: efficiënt leren en je kennis bijschaven zonder examens. Als de Finnen het kunnen, waarom wij dan niet?