Volgens de gemiddelde tiener moet het een van de meest sadistische uitvindingen uit de
geschiedenis zijn: examens. Vooral die aan het eind van het schooljaar, net
wanneer de zomer zich aankondigt, wanneer de zon iedereen richting strand,
terras, park en tuin jaagt en tieners hun gierende hormonen voelen opspelen.
Gezucht,
gezweet, korte nachten, bezorgde ouders die op kousenvoeten door het huis
sluipen met schotels vol lekkers en krachtvoer. U kent het wel, is het niet uit
eigen ervaring, dan op z’n minst van horen zeggen.
Toch
bestaat het: leren zonder examens. Onmogelijk, zegt u?
Laat
ons even uitleggen waarom onze school, en heel wat andere vergelijkbare
scholen, geen examens organiseert en ze zelfs overbodig vindt.
Eerst
en vooral een weetje, gewoon voor de volledigheid:
Niets
of niemand verplicht een school om examens af te nemen. Scholen moeten enkel
aan de doorlichting kunnen aantonen dat de leerlingen worden geëvalueerd binnen
het kader van hun eindtermen. Hoe ze dat doen behoort tot de pedagogische
vrijheid van de school.
Laten
we er eens van uitgaan dat er andere, prettiger, motivender en zelfs
doeltreffender methodes bestaan om het leerproces van een kind of jongere te
evalueren. Wie naar kinderen kijkt en intens en oprecht met hen in interactie
gaat, die ziet welke ontwikkeling ze doormaken. Als je kind op een dag in de
buurtwinkel een handvol snoepjes krijgt en ze exact weet te tellen, dan weet je
dat je kind kan tellen. Als je tienerzoon zijn zakgeld natelt en meteen weer
uitgeeft, dan betekent dat dat hij kan tellen. Je tienerdochter kan enkel
chatten of sms’en met haar vriendinnen als ze kan lezen en schrijven.
Wie
jongeren de kans geeft zelfredzaam te worden, die ziet dat ze deze
zelfredzaamheid gebruiken om bepaalde doelen na te streven.
Laten
we er ook maar eens van uitgaan dat leren niet per se synomiem is voor kennis
opslaan en reproduceren op een verplicht moment en op een verplichte manier.
Dat leren veel meer is en moet zijn dan studeren en cijfers halen. Leren doen
we niet enkel op de schoolbanken. Zou het niet tragisch zijn als we na onze
schooltijd niets meer bijleerden? Op geen enkel ander moment in het leven leert
een kind zo veel en zo snel dan tijdens de baby- en peuterfase, lang voor hij
of zij naar school gaat.
Dus
als leren niet gelijk staat aan studeren en reproduceren, zijn er dan niet veel
geschikter manieren om te weten wat een kind kan en (nog) niet kan en wat het
nodig heeft om die vaardigheden te ontwikkelen die essentieel zijn voor zijn of
haar functioneren in de samenleving?
Hoe
doen we dat op een Sudbury School?
Hier
leer je vanuit je eigen motivatie werken en staat je
verantwoordelijkheidsgevoel centraal. Motivatie en verantwoordelijkheidszin
helpen je alles leren wat je nodig hebt om te functioneren in de samenleving en
om het doel te bereiken dat je wilt nastreven. Kennis en vaardigheden pik je
vanzelf op, spelenderwijs, door te praten en te luisteren en vrij in interactie
te gaan met mensen van diverse leeftijden en met diverse achtergronden, door om
je heen te kijken en vrij en ongedwongen je nieuwsgierigheid achterna te gaan.
De
school biedt kinderen en jongeren een boeiend kader waarbinnen ze zelfredzaam
kunnen worden en focust niet op testen of scores in bepaalde vakken. Vanuit een
dergelijke visie zijn examens en toetsen dus compleet overbodige instrumenten.
Wie
twijfelt aan het realistische karakter van een examenvrij leerproces, die nodig
ik uit om even naar onze verre noorderburen, de Finnen, te kijken.
Het
gedoodverfde en vaak bewierookte Finse onderwijsmodel wordt doorgaans beschouwd
als modern en vernieuwend. De Finse leerlingen doen het opmerkelijk goed in
alle Pisa-lijsten (rangschikking van landen en hun respectievelijke prestaties
op onderwijsgebied). Toch vind je in Finse scholen geen puntenklassement, geen
schoolinspectie, geen individuele testen of toetsen. Een Finse scholier legt
z’n allereerste natonale test af wanneer hij of zij de midddelbare school
verlaat op achttienjarige leeftijd. De overheid voert wel op regelmatige basis
blinde testen uit bij willekeurige scholieren, maar deze testresultaten zijn
enkel voor intern gebruik en de resultaten worden niet openbaar gemaakt.
Het
kan dus duidelijk wel: efficiënt leren en je kennis bijschaven zonder examens.
Als de Finnen het kunnen, waarom wij dan niet?
