zaterdag 23 maart 2013

Vrij spel



De vrijheid om te spelen is erg belangrijk op Sudbury scholen. Los van het vaak genoemde kinderrecht op spelen, wijst heel wat recent onderzoek ook op het feit dat spelen cruciaal is in de ontwikkeling van elk kind.
Zelfs in het bedrijfsleven komt men er zo langzaam aan achter dat ruimte voor ontspanning en vrij te besteden werktijd de productiviteit bevorderen.
Het belang van vrij spel – cruciaal voor de ontwikkeling en mentale gezondheid – wordt in onze westerse wereld gigantisch onderschat door ouders en onderwijs, volgens vooraanstaand psycholoog Peter Gray, auteur van het onlangs verschenen boek “Free To Learn”.  
Gray vermoedt dat er een verband is tussen het inperken van de vrijheid van kinderen en het toenemen van het aantal psychologische problemen. Vrij spel is dus veel meer dan gewoon leuk, maar een belangrijke voorwaarde voor een gezonde geestelijke ontwikkeling. Dat blijkt ook uit dit artikel dat onlangs in Klasse verscheen.
Onder vrij spel verstaan we spel dat gestructureerd is door de spelers, en niet door een externe autoriteit. Spelers beslissen zelf wat en hoe ze spelen en hebben de vrijheid om regels en doelen aan te passen tijdens het spel.
Laten we er even bij stilstaan wat je uit spelen allemaal kan leren.
Een van de belangrijkste evolutionaire doelen van sociaal spel is dat het kinderen leert hoe ze respectvol met elkaar kunnen omgaan, als gelijken, op een manier die tegemoet komt aan ieders noden en verlangens, ongeacht hun leeftijd, grootte, kracht en vaardigheden. (Free to Learn, p34)
Speel-tijd geeft ook ruimte aan het brein om dingen te verwerken. Op onze Sudbury school zien we vaak dat kinderen na een korte instructie of uitleg geen lange en intensieve inoefenperiode inlassen, maar net met iets totaal anders bezig zijn en de materie als het ware laten rijpen. Na verloop van tijd, soms zelfs een aantal weken, stellen we vast dat ze de materie wel degelijk onder de knie hebben. Vergelijk het met het denken aan die ene bekende acteur, het ligt op het puntje van je tong, maar je komt er niet op. Later, in een totaal andere context, schiet het je ineens te binnen.  Of hoe vaak horen we niet vertellen dat kinderen tijdens de grote vakantie een ‘serieuze onwikkelingssprong’ hebben doorgemaakt.
Door spel leren kinderen o.m. omgaan met keuzes maken, motivatie, zichzelf richting geven, falen, uitproberen. Zo leren ze zichzelf kennen.
In vrij spel heb je steeds andere spelers, je neemt andere rollen aan en leert steeds andere lessen. Je leert ook de behoeften en grenzen van anderen herkennen en er rekening mee houden.
Door in spel zelf regels te maken krijgen kinderen begrip voor structuren en inzicht in organiseren.
En last but not least: de fun-factor. Leren mag en kan ook gewoon leuk en spontaan zijn. We weten allemaal dat dwang en weerstand niet meteen leiden tot meer betrokkenheid, en ondernemers- en leerzin.

Daarom krijgen studenten op een Sudbury school de ruimte om vrij te spelen, zonder van bovenaf bepaalde gestructureerde hoeken en hokjes waar enkel volgens bepaalde regels en gedurende een welbepaalde tijd gespeeld mag worden.

Wie meer wil weten over vrij spel en 'Free to Learn' kan een lezing van Peter Gray  bijwonen op 11 april in Amersfoort. Meer info vind je hier.
Op de website 'Psychology today' schrijft Peter Gray ook regelmatig boeiende artikels op zijn blog 'Freedom to Learn'.